AIS Sistemleri

AIS Nedir?

Otomatik Tanımlama Sistemi (AIS-Automatic Identification System) yakın mesafeler içinde deniz araçlarının takip edilmesini sağlayan bir sistemdir.

Uluslararası Denizcilik Örgütü (IMO)’nün belirlediği SOLAS kuralları gereği 300 GRT ve daha büyük gemilerde ve tüm yolcu taşıyan ticari gemilerde bulundurulmasını zorunludur.

AIS Sistemi VHF Deniz telsiz frekanslarını kullanır. VHF Deniz bandında 87B (161.975MHz) ve 88B (162.025MHz) kanallarından GMSK modülasyonunda yayınlanır. Ses olarak anlaşılmaz, anlaşılması ve işlenilmesi için bu standartları destekleyen AIS alıcı (receiver), veya alıcı-verici (transponder)gerektirir. Amatör deniz meraklıları VHF Deniz telsizleri üzerinden aldıkları bu sinyalleri bilgisayarlarına aktarıp bilgisayar üzerinden takip etmelerini sağlayan sistemler kullanabilirler.

Sistemi kullanan gemiler (ve deniz trafiğini düzenleyen VTS (Vessel Traffic Services) istasyonları) bu sistem üzerinden çevrelerindeki gemiler hakkında adı, çağrı kodları, koordinatları, rotası, hızı, gemi boyutları, gidecekleri liman ve tahmini varış zamanları gibi oldukça detaylı bilgileri kendi AIS ekranları üzerinde görebilirler. AIS gemilerde kullanılan RADAR sistemlerine göre daha kısa mesafeyi kapsar ama çok daha detaylı bilgi verir.

WAIS (W-AIS / Warship-AIS) Nedir?

Harp Gemileri Otomatik Tanımlama Sistemi – WAIS, (Warship Automatic Identification System), AIS sisteminin savaş gemilerine uyarlanmış halidir. Kullanım alanı savaş gemileri ve denizaltıları dışında Sahil Güvenlik ve Deniz Polisini de kapsayabilir.

Özel bir şifreleme sistemi ve normal AIS sisteminden daha detaylı bilgi içermesi gibi özellikleri vardır. Özel bir yazılımın çalıştığı bilgisayara bağlantılı çalışan WAIS sistemi  IMO ECDIS, NATO WECDIS ve US Navy ECDIS askeri standartlarının normal AIS transponderlerine uygulanmış halidir.

A-Class ile B-Class AIS ‘in farkları nedir?

İki çeşit AIS transponder cihazı vardır. Class-A denilen model SOLAS kapsamına giren uluslararası denizlerde sefere çıkan ticari gemilere takılır ve çok daha detaylı bilgiler içerir. Class-B tipi cihaz ise bu kapsamın dışında kalan fakat AIS takması mecburi 15mt’den büyük tüm ticari gemiler, 15mt’den büyük balıkçı tekneleri, boyuna bakılmaksızın tehlikeli yük taşına tüm gemiler, römorkör, kılavuz ve acenta tekneleri, arama kurtarma tekneleri ve 12 kişiden fazla yolcu taşına tüm ticari teknelere takılır. Her iki cihazın teknik özellikleri birbirinden farklılıklar gösterir.

Türkiye’de Denizcilik Müsteşarlığı (şimdi “Bakanlığı”) tarafından konuyla ilgili “Klas-B CS” adında bir standart oluşturulmuş ve Türkiye şartlarına uygun Class-B AIS Transponderleri bu tebliğ kapsamında uygulamaya sokulmuştur. Aşağıda bu uygulamanın hangi tür gemileri kapsadığı ve Klas-B CS cihazının hangi özelliklerde olmasına dair tebliği bulabilirsiniz;
OTOMATİK TANIMLAMA SİSTEMİ (AIS) KLAS-B CS CİHAZININ GEMİLERE DONATILMASINA VE ÖZELLİKLERİNE DAİR TEBLİĞ

Kapsama alanı ne kadar?

AIS Cihazları VHF deniz telsiz frekansları üzerinden çalıştığından kapsama alanı VHF telsiz sinyallerinin yayılma imkanları ile sınırlıdır. Class-A tipi bir AIS transponder 12.5Wçıkış gücü ile yaklaşık 15-20NM (Deniz Mili – 25-35km) mesafede çalışırken Class-B tipi bir cihaz 2W’lık çıkış gücü ile daha az mesafede (5-10NM 10-18km) etkili olabilir.

Bu açıdan harita üzerindeki her nokta AIS alıcıları açısından kapsama alanı içinde olamayabilir. Bir bölgede gemi görmüyorsanız bu orada gemi olmadığı anlamına gelmez. İlgili gemiler kapsama alanına girdiğinde yeniden görünür hale gelirler.

Fakat tecrübe ile sabittir ki zaman zaman bazı hava şartlarında VHF telsiz sinyalleri 60-70NM (110-130km) mesafeye kadar gidebilir, bu durumda normalde kapsama alanında olmayan bölgelerde gemiler geçici olarak bu hava şartları devam ettiği sürece görülür hale gelebilir.

Gemilerde kullanılan omnidirectional (çok yönlü) AIS antenleri nedeni ile kapsama alanı daha kısa olmakla beraber kara istasyonlarında directional (yönlü) antenler kullanılarak belli yönlerde çok daha uzak mesafelerden AIS sinyalleri alınmaktadır.

Gemiler sürekli yayın yapıyor mu?

AIS yayını geminin o anki durumuna göre farklı aralıklarla yapılır.
Geminin değişken bilgileri (hızı, rotası, zaman vb.) sabit duran bir gemide 3 dakikada bir yayınlanmasına karşın hareket halindeki gemiler hızlarıyla doğru orantılı 2-10 saniye arasında sıklıkla sinyal gönderirler. Geri kalan Sabit bilgiler (çağrı kodu, gemi boyutları, tahmini varış zamanı vb.) 6 dakikada bir yayınlanır.

Kullanım amaçları nedir?

AIS cihazlarının kullanılmasındaki temel amaç VHF telsiz sisteminin kapsama alanında yakın bölgeler içinde deniz trafiğinin daha iyi takip edilebilmesi, iç denizlerde ve boğazlarda trafiğin güvenli şekilde yönetilmesini sağlanması ve sistemi kullanan gemilerin yakın çevrelerindeki deniz trafiğinden çok daha detaylı şekilde haberdar olmalarının sağlanmasıdır.

Ayrıca arama kurtarma (SAR) çalışmalarına destek sağlaması, açık denizde avcılık yapan balıkçı teknelerin kontrolü, avlanmaya kapalı bölgelere giriş çıkışın kontrolü ve denizlerdeki kaçakçılık ve yasadışı göç gibi konuları kontrol altına alınması gibi avantajları vardır.

Tabi bizim gibi amatör deniz tutkunları veya gemiler ile iş yapan acentalar, firmalar gibi ilgililerinin canlı olarak gemileri takip edebilmelerini sağladığını da unutmamak gerekir.

VTS Nedir?

Deniz Aracı Trafik Servisleri (Vessel Traffic Services) iç denizlerde veya boğazlarda deniz trafiğinin güvenli şekilde yönetilmesini sağlayan sistemlerdir. Hava trafik kontrolörlüğünün denizde olan çeşididir. VTS sistemleri radar, kapalı devre kamera görüntüleri, AIS sinyalleri ve VHF deniz telsiz sistemlerinin tamamını kullanarak belirli bölgelerdeki deniz trafiğinin güvenli ve düzenli şekilde işlemesini sağlar.

Türkiye’de VTS hizmeti Ulaştırma ve Denizcilik Bakanlığı – Kıyı Emniyeti Denel Müdürlüğü tarafından İstanbul Boğazı, Çanakkale Boğazı ve Marmara Denizinde verilmektedir. İzmit, İzmir ve İskenderun körfezleri için kurulma çalışmaları devam etmektedir. (Bknz: Türk Boğazları Gemi Trafik Hizmetleri)

Korsanların kullanması gibi sakıncalı yanları yok mu?

Asıl amacı güvenlik ve denetim olan bu sistemin kötü amaçlarla kullanılması tabi ki mümkündür. Ama düşündüğümüzde ekmek bıçağı ile cinayet işlenebildiği, nükleer teknolojinin hem sağlık hem silah sektöründe kullanılması gibi benzeri pek çok konu vardır. Bu bir teknolojidir ve insanlığın kullanımına sunulmuştur. Bunun iyi yada kötü amaçlarla kullanılması insanların kendilerine bağlıdır.

Google Earth, Web kameraları, dinleme cihazları, 3G telefonlar gibi pek çok teknolojinin kullanıldığı günümüzde bu tip hizmetlerin kötü amaçlı kullanılacağını düşünmek ve bunlara karşı çıkmak paranoyadan öte birşey değildir. Ayrıca emin olun ki korsanların elinde bizimkilerden çok daha gelişmiş teknolojiler vardır, internet üzerinden takip etmek yerine kendi AIS istasyonlarını kurmuş olduklarını düşünmek daha doğru bir yaklaşım olacaktır.